İran’ın Salı günü gerçekleştirdiği füze saldırısının ardından, İsrail’in uzun süredir düşündüğü bir strateji olan İran’ın nükleer tesislerini hedef alma olasılığı konusunda spekülasyonlar artıyor. İran’ın nükleer programı birkaç tesisi kapsıyor ve bunların yalnızca bazıları olası hava saldırılarına dayanacak şekilde yer altına inşa edilmiş durumda.
ABD ve Birleşmiş Milletler’in nükleer denetim kurumu daha önce İran’ın 2003 yılında gizli bir nükleer silah programını durdurduğunu değerlendirmişti, ancak İran bu iddiayı reddediyor. İslam Cumhuriyeti, 2015 yılında imzalanan bir anlaşmayla nükleer faaliyetlerini sınırlamayı kabul etmişti, fakat ABD’nin 2018’de anlaşmadan çekilmesiyle bu anlaşma çöktü. O zamandan beri İran, uranyum zenginleştirme çabalarını genişletti ve bir bomba için yeterli silah sınıfı uranyum üretmek için gereken süreyi önemli ölçüde azalttı.
İran şu anda iki tesiste uranyumu %60 fisil saflığa kadar zenginleştiriyor, bu da silah sınıfı için gereken %90’a yaklaşıyor. Uluslararası Atom Enerjisi Ajansı (IAEA), İran’ın daha fazla zenginleştirmeye karar vermesi halinde dört bomba için neredeyse yeterli zenginleştirilmiş uranyuma sahip olduğunu öne sürüyor.
Ana tesislerden biri olan Natanz, 2002 yılında sürgündeki bir muhalif grup tarafından açığa çıkarıldı ve o zamandan beri uluslararası anlaşmazlıkların odak noktası oldu. Natanz’daki yer altı Yakıt Zenginleştirme Tesisi (FEP), 50.000 santrifüj barındırabilecek kapasitede ve şu anda yaklaşık 14.000 santrifüj kurulu durumda, bunların 11.000’i çalışır vaziyette. Yer altında olmasına rağmen, FEP hasarlar gördü; Nisan 2021’de meydana gelen ve İran’ın İsrail’e atfettiği bir patlama da dahil olmak üzere.
Natanz’daki yer üstünde bulunan Pilot Yakıt Zenginleştirme Tesisi (PFEP), birkaç yüz santrifüjle uranyumu %60 saflığa kadar zenginleştiriyor. Öte yandan, Kum yakınlarındaki bir dağın içine oyulmuş olan Fordow tesisi, muhtemelen bombardımana karşı daha güvenli. 2015 anlaşması Fordow’da zenginleştirmeyi yasaklamıştı, ancak şu anda orada gelişmiş IR-6 makineleri de dahil olmak üzere 1.000’den fazla santrifüj aktif durumda.
İran’ın ikinci büyük şehri olan İsfahan, bir uranyum dönüştürme tesisi ve nükleer silahlar için kilit bir bileşen olan uranyum metal üretimi için ekipman içeren büyük bir nükleer teknoloji merkezine ev sahipliği yapıyor. IAEA, 2022 yılında İsfahan’da santrifüj parçaları yapmak için yeni makineler tespit etti.
Başlangıçta Arak olarak adlandırılan Khondab ağır su araştırma reaktörü, plütonyum üretme kapasitesi nedeniyle bir yayılma endişesi oluşturuyor. 2015 anlaşması inşaatını durdurmuş olsa da, İran reaktörü 2026 yılına kadar aktif hale getirmeyi planlıyor.
Diğer tesisler arasında Tahran’daki bir araştırma reaktörü ve Rusya tarafından sağlanan yakıt kullanan Buşehr nükleer santrali bulunuyor. Kullanılmış yakıtın Rusya’ya iade edilmesi nedeniyle Buşehr’in yayılma riskleri azalıyor.
Reuters bu makaleye katkıda bulundu.
Bu makale yapay zekanın desteğiyle oluşturulmuş, çevrilmiş ve bir editör tarafından incelenmiştir. Daha fazla bilgi için Şart ve Koşullar bölümümüze bakın.
